İlk plastik... Her şey bir bilardo topuyla başladı
Bilardo topunun tarihçesi, dünyanın ilk yapay polimeri olarak bilinen selüloidin tarihçesiyle yakından ilişkilidir. Selüloidin kökeni, Amerikan İç Savaşı (1861-1864) sırasında kuzey eyaletlerinin güney eyaletlerine uyguladığı ekonomik ambargoda yatar.
Fildişine alternatif bulma yarışı
O dönemde bilardo çok popüler bir oyundu. Ancak oynayan sayısı arttıkça, ortaya bir sorun çıktı. Bu sorunda, dünyada fil sayısının gitgide azalıyor oluşuydu. İki yüz yıl boyunca, bilardo topu yapımına uygun olup kullanılan tek malzeme fildişi olmuştu ve bir dişten sadece 4-5 top yapılabildiği düşünülünce, talebi karşılayacak fildişi bulunamıyordu. İç Savaş ve ambargo sonucunda bu malzemenin ithal edilmesi imkansızlaşınca, ticareti de son buldu.
Küçük bir kesikten büyük bir keşfe
Sektörün tehlikeye girdiğini gören bilardo aksesuarı üreticisi Phella and Collender, yasaklanan malzemenin alternatifini bulacak kişiye ödül verilen bir yarışma başlattı. Genç mucit John Wesley Hyatt, selüloz nitrat üzerine araştırmaya koyuldu. Ancak bir kaza sonucu parmağını kesti. Pansuman yaptığı sırada, o dönemde antiseptik olarak kullanılan kolloidon maddesini, hazırladığı karışıma yanlışlıkla damlattı ve karışımın sertleştiğini gördü.
Yüzyılın keşfiyle karşı karşıya olduğunu hissedip araştırmalarına devam etti. Karışıma kafuru (camphor) ekleyerek çözümü bulması için yedi yıl daha geçecekti. 12 Temmuz 1870 günü alınan patentle selüloid doğmuş oldu ve daha sonra gelecek plastiklerin önü açıldı.
Bir süre bilardo topu üretiminde kullanılan selüloid, topların birbirine çarpmasına fazla dirençli olmadığı için, 20. yüzyılda bakalit (Bakelite) gibi maddelerle değiştirildi. Bilardo topları bugün çoğunlukla fenolik reçineden üretiliyor ve bu malzeme fildişine çok benzer davranış gösterirken daha zor kirleniyor, mükemmel bir küre şeklini alabiliyor ve daha uzun süre kullanılıyor.
Ülkemizde ilk plastikler ise 1950’lerde el presleri ile üretilen ve hayvan süslemek için kullanılan boncuklardı. O yıllarda köy nüfusunun yoğun olduğu tarım toplumu olan ülkemizde, köylünün en kıymetlisi olan hayvanlarının süsleri el presleriyle plastikten yapılıyordu. Ardından zaman içerisinde; hamam tası, masrafa, tavla pulu gibi ürünler geldi. Bu vesile ile 2016 yılında rahmetli olan Türkiye’nin ilk plastikçilerinden Muammer İbrişim’i saygıyla anıyoruz.
